صدرالمتألهین و ذاتمندی انسان

آیا انسان‌ها ماهیتی ثابت و مشترک دارند یا اینکه هر کدام از آنها از ابتدا یا در ادامۀ زندگی، ماهیتی متفاوت می‌یابند؟ مقالۀ حاضر، پاسخ این پرسش را در میان آرای صدرالمتألهین جستجو می‌کند. در حکمت متعالیه، انسان‌ها افزون بر برخی تفاوت‌های پیشینی، در ادامۀ زندگی، تفاوت‌های اساسیِ پسینی می‌یابند و ماهیت‌های متفاوت از هم رقم می‌زنند؛ ولی این امر، منافاتی با اشتراکاتِ ذاتیِ بالقوه و بالفعل آنها ندارد. ازجمله مشترکاتِ ذاتیِ انسان‌ها، فطرت توحیدی است و همۀ انسان‌ها با وجود تفاوت‌هایِ گاه جدی، از فطرت توحیدی برخوردارند. در همین راستا می‌توان آموزه‌ها و توصیه‌های فرازمانی و فرامکانی داشت.